Van Hogendorplaan 4
hier woonde
HENRIETTE ARONSON-FRANK
vermoord in Auschwitz
op 1942-10-22

Henriette wordt geboren op 8 maart 1900 in Hilversum. Haar vader is Joseph Frank, geboren op 19 sept 1875 te Hilversum en van beroep handelsreiziger (‘reiziger textiel’). Haar moeder, Roosje Peper geheten, is uit Amsterdam afkomstig waar zij op 4 mei 1876 ter wereld komt. Zij is de zus van Wolf Peper, een in die tijd bekende Amersfoortse ondernemer die eigenaar is van verschillende sigarenzaken, voor wie een herdenkingssteen ligt in de Regentesselaan. Henriettes ouders treden op 31 mei 1899 in Hilversum in het huwelijk. Op 16 mei 1901 ziet Henriettes broer Jacques het levenslicht. Beide ouders komen uit kinderrijke gezinnen: Henriette kan bogen op vele ooms en tantes.

Wanneer Henriette 15 jaar oud is verhuist het gezin naar Amersfoort waar zij in de Van Asch Van Wijckstraat nummer 4 een woning betrekken. In 1920 gaan Henriette en haar ouders op de Utrechtseweg 95 wonen, zo meldt ons de Amersfoortsche Courant van 11 maart van dat jaar. Een jaar eerder bericht het Amersfoortsch Dagblad/ De Eemlander van 25 april dat de familie Frank het perceel, ‘zijnde een Heerenhuis’, gekocht heeft voor 9.100 gulden. Vergelijkbaar met bijna 140.000 euro nu.

Geen receptie

Als Henriette 26 jaar is trouwt ze op 10 augustus 1926 met Isidoor Aronson, oud 24 jaar en van beroep handelsreiziger. Isidoor is enig kind: zijn ouders zijn enkele jaren eerder al overleden. In een advertentie in de lokale pers lezen we dat de huwelijksinzegening plaatsvindt in de synagoge in plaats van, zoals eerder het plan is, in Amicitia. Er zal geen receptie zijn. De reden is een sterfgeval, aldus het bericht. Wie overleden is, is vooralsnog onbekend. 

Geboorteaankondiging

Uit de Amersfoortse adresboeken blijkt dat het paar bij de ouders van Henriette intrekken en op de Utrechtseweg gaan wonen. Enkele jaren later woont het jonge paar aan de Jacob Catslaan nummer 8. In 1930, om precies te zijn op 16 april, komt Henriettes kind ter wereld, een meisje en haar naam is Sarine (ze wordt ook wel Ineke genoemd). Het kind is in het Elisabeth Ziekenhuis geboren, vermeldt de geboorteaankondiging in de krant. Zij zal enig kind blijven. In 1932 verhuizen Isidoor, Henriette en hun dochter opnieuw en gaan weer bij de ouders van Henriette wonen aan de Utrechtseweg 95. In een advertentie in de lokale pers lezen we dat mevr. Aronson een meisje zoekt voor dag en nacht dat ‘(…) zelfstandig kan werken en koken’.

Dochter Sarine naar andere school

Over Sarine is (nog) niet veel bekend, behalve dat zij naar de Montessorischool ging aan de Utrechtseweg op nummer 102. Omstreeks het jaar 1936 verhuizen Henriette, Isidoor en Sarine naar de Van Hogendorplaan 4 waar zij tot het einde wonen. Ook Henriettes ouders wonen dan op dat adres. Uit de bronnen blijkt dat in het najaar van 1941, onder druk van de toenemende anti-Joodse terreur, alle kinderen met een Joodse achtergrond van school moeten. Zij zijn dan gedwongen het onderwijs te volgen aan de speciaal voor Joodse kinderen opgerichte school aan het Laurens Costerplein. Ook Sarine, die dan 11 jaar is, zal onder deze maatregel geleden hebben.

Auschwitz

Op 17 oktober 1942 wordt Henriette opgepakt en weggevoerd naar Kamp Westerbork, zo blijkt uit de archiefkaart van de Joodse Raad. Diezelfde kaart meldt dat zij op 19 oktober 1942 naar Auschwitz (transportnummer 35) gedeporteerd wordt, waar zij enkele dagen later de dood vindt. Het transport van haar echtgenoot Isidoor vindt pas in november plaats. 

Ouders van Henriette

Ook Henriettes ouders, Joseph Frank en Roosje Frank-Peper worden opgepakt. Zij wonen nog enige tijd in Amsterdam, zo blijkt uit de persoonskaart van het Stadsarchief Amsterdam. Vanaf 19 september 1942 verblijven zij in de hoofdstad op de Amstellaan 106. Het blijkt slechts uitstel van het onherroepelijke.

Overlevers

Sarine, de dochter van Henriette en Isidoor, blijft gespaard en overleeft de oorlog. Hoe en waar, blijft lange tijd ongewis. Uit een tekst op de website van Yad Vashem blijkt echter dat zij gedurende de oorlog onderduikt bij de familie Verheij-Rombach op de Daan Fockemalaan nr. 83. Na de oorlog werk zij korte tijd op de Catherinahoeve in Gouda, een ‘Jeugdfarm’ die Joodse jongeren opleidt in landbouw en veeteelt ter voorbereiding op de emigratie naar het toenmalig mandaatgebied Palestina. Volgens de adressenlijst van de Catharinahoeve (de farm wordt in 1953 opgeheven) woont Sarine in 1946 korte tijd in Amsterdam en vertrekt vervolgens naar Israël. Zij overlijdt in 2012 in Herziliyya in Israel, 82 jaar oud. Ook Henriettes broer Jacques overleeft de oorlog. Hij overlijdt in 1976 op 75-jarige leeftijd.