Hoogeweg 35
hier woonde
HERMAN LOUIS HARTOG
vermoord in Sobibor
op 1943-03-20
Foto van Herman Louis Hartog in 1931

Herman Louis Hartog, 1931; Regionaal Archief Dordrecht

Herman Louis Hartog komt ter wereld op 18 oktober 1910 in Dordrecht. Hij is het derde kind van Selomo Hartog en Sara Monasch, en hun eerste zoon. Zijn twee oudere zussen heten Gudula (Gedula) en Rozette. Na Herman worden in het gezin nog de tweeling Bertha en Louis en zijn zusje Anna geboren. Het groeiende gezin noodzaakt de ouders nogal eens tot een verhuizing binnen Dordrecht, de plaats waar Herman naar school gaat en opgroeit naar volwassenheid. Herman vertrekt uiteindelijk uit Dordrecht, evenals als zijn zussen en broer. Ze waaieren uit over Nederland.

Ook zijn ouders verlaten Dordrecht vlak voor de oorlog, in mei 1938. Ze gaan in Rotterdamse Wagenstraat wonen. Herman is dan inmiddels veehandelaar en koopman, in ‘lompen en metalen’, werk waar in de vooroorlogse jaren veel joden in Nederland hun inkomen verdienen. Hij treedt daarmee in de voetsporen van zijn vader, in tegenstelling tot zijn broer Louis die voor een kantoorbaan kiest. Zijn zussen werken veelal in de zorg.

Een reeks verhuizingen

Handtekeningen van Herman en Ilse uit hun huwelijksakte

Handtekeningen van Herman Hartog en Ilse Bollegraaf uit hun huwelijksakte

In de tweede helft van de dertiger jaren verruilt Herman zijn vrijgezelle status voor die van echtgenoot, en dat gaat gepaard met de nodige verhuizingen. Op zijn 25e woont hij nog kort in Den Haag, maar nadat hij op 19 november 1936 in Groningen in het huwelijksbootje is gestapt met Ilse Bollegraaf uit Bunde (Duitsland), laat hij zich vijf dagen later inschrijven in Groningen, op de Oosterstraat 50a. Niet voor lang, want op 24 februari 1937 verhuist hij met zijn vrouw naar Kampen. Op 27 oktober 1937 wordt daar zoon Selomo Simon geboren. Dochter Bertha Gedula volgt al snel, op 23 december 1938. Herman woont dan met zijn gezin – sinds 5 november 1938 – in Amersfoort op de Admiraal de Ruyterstraat 54. Zijn uit Duitsland gevluchte schoonouders staan ook op dit adres korte tijd ingeschreven maar verhuizen in de zomer die volgt naar de Hoogeweg 35 (nieuwe spelling: Hogeweg). Het adres waar Herman met vrouw en kinderen zich op 25 februari 1941 eveneens laten inschrijven.

Laatste woonadres

Hoogeweg 35 wordt Herman’s laatste woonadres in Amersfoort. De oorlogsdreiging, de bezetting, de anti-joodse maatregelen die al snel worden afgekondigd door de nazi’s trekken een enorme wissel op Hermans leven en op dat van zijn hele familie. Een totale bestaansonzekerheid en grote angst voor wat zijn gezin en zijn familie te wachten staat zullen hem hebben beheerst.

Gearresteerd

Arrestantenkaart van Herman Louis Hartog

Arrestantenkaart van Herman Louis Hartog; Stadsarchief Rotterdam

Al in 1942 worden zijn ouders en schoonouders weggevoerd bij de eerste deportaties. Zijn zussen en broer proberen op alle mogelijke manieren aan dit lot te ontkomen. Zijn broer Louis duikt onder in een klooster in Brabant, maar wordt bij een bezoek aan een zwarthandelaar in Rotterdam gearresteerd. Het kan zijn dat een gealarmeerde Herman toen is afgereisd naar Rotterdam, want een dag later wordt ook hij, op 9 februari 1943, gearresteerd in Rotterdam en afgevoerd naar Westerbork. Op drie familieleden na is Herman’s hele familie vermoord in de Poolse vernietigingskampen.

Deportatie naar Sobibor

Herman wordt 3 dagen na zijn arrestatie doorgestuurd naar Westerbork. 17 maart 1943 volgt deportatie naar Sobibor waar hij bij aankomst op 20 maart 1943 op de leeftijd van 32 jaar is vergast. Zijn vrouw Ilse en de kinderen zullen in de grootste vertwijfeling zijn achtergebleven in Amersfoort.