Lazarus Rosen

Lazarus Rosen, Bron: Collectie Calmeyer, CBG.nl

Lazarus Rosen wordt op 23 januari 1864 in München-Gladbach geboren. Hij is de zoon van Abraham Rosen, van beroep meesterslager (metzgermeister), en Elise Rosen-Harf. Lazarus is de oudste van het gezin: hij heeft nog drie zussen en een broer. Lazarus’ vader is daarvoor getrouwd met Hannchen Menken. Uit dit huwelijk zijn vier kinderen geboren. Lazarus heeft hiermee twee halfbroers en twee halfzusjes.

Op 22 maart 1890 trouwt Lazarus, die zich volgens verschillende documenten ook Leopold noemt, met Emma Horwitz, geboren op 15 december 1858 in Bünde, gelegen in de deelstaat Noordrijn-Westfalen. Het huwelijk wordt in München-Gladbach voltrokken. Op 5 juni 1891 wordt hun eerste kind geboren met de naam Martha. Het gezin woont dan nog in München-Gladbach.

Begin 1900

De precieze datum is niet bekend, maar omstreeks dat jaar verhuist Lazarus met zijn vrouw en kind naar Tostedt, een stadje ten zuiden van Hamburg. Het gezin telt in totaal acht kinderen, zes meisjes en twee jongens. Eén meisje, Lilie genaamd, wordt geboren in 1900 maar sterft korte tijd later, slechts één jaar oud. Een van de twee zonen, Siegfried geheten en in 1896 geboren, komt om tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hij sneuvelt als soldaat op 1 november 1915 bij Lissowo in Bulgarije. De overlijdensakte vermeldt als doodsoorzaak een buikschot. 

Het belastingregister in Tostedt

Lazarus Rosen oefent volgens de geraadpleegde documenten uiteenlopende beroepen uit, te weten slager, veehandelaar en koopman, maar ook loonwerker. Het belastingregister van Tostedt laat zien dat hij rond 1902 ingeschreven staat als eigenaar van een perceel of onderneming. In 1908 wordt zijn naam uit dit register geschrapt. Naar we aannemen is zijn financiële situatie tegen die tijd zo verslechterd dat hij niet langer tot het betalen van deze belasting verplicht is. Van Lazarus’ vrouw, Emma, zijn ons verder geen gegevens bekend. Er is een bron, de zogeheten Familiedatenbank Juden im Deutschen Reich, die meldt dat Emma Rosen op 30 december 1926 in Berlijn gestorven is. 

Dochter Adele

Volgens het stadsarchief van Tostedt emigreert Lazarus naar Nederland. In dit geval betekent de term emigratie waarschijnlijk dat hij moet vluchten voor de nazi’s in Tostedt. Uit documenten blijkt dat hij in 1938 een onderkomen vindt in Den Haag waar Lazarus’ dochter Adele al sinds 1936 met haar man woont. Daar krijgt hij gedurende enkele maanden onderdak. Verder is bekend dat vier van Lazarus’ andere dochters, te weten Martha, Erna, Olga en Käthe, met hun gezinnen ook naar Nederland vluchten en in verschillende woonplaatsen een onderkomen vinden.

Woonadressen in Amersfoort

Lazarus Rosen heeft weinig succes bij het vinden van een vast woonadres. In 1940 beproeft hij zijn geluk in Amersfoort waar hij in slechts twee jaar tijd op vijf verschillende adressen woont. Onder anderen woont hij enige tijd in bij de familie Blitz in de Krommestraat 9. Aäron Blitz is zelf al eerder met vrouw en kinderen Duitsland ontvlucht. Als laatste adres woont Lazarus in de St. Andriesstraat 14.

Asterdorp

In het najaar van 1942 worden de anti-Joodse maatregelen aangescherpt. Lazarus Rosen wordt op 16 september 1942 gedwongen naar Amsterdam te verhuizen. Eerst woont hij nog korte tijd in Amsterdam in de Krammerstraat nr. 6. Daarna krijgt hij een woning toegewezen in de Edelweissstraat nr. 134 in Amsterdam-Noord. De straat maakt deel uit van het zogenoemde Asterdorp (alle straatnamen verwijzen naar bloemen), een klein getto net aan de andere kant van het IJ. Zijn oudste dochter Martha, die na haar vlucht naar Nederland, in Bussum woont, komt net als haar vader op het adres in Asterdorp te wonen. 

Drie dagen later

De rust is van korte duur. Op 17 april 1943 wordt Lazarus Rosen opgepakt en weggevoerd naar Kamp Westerbork. Op 14 september van hetzelfde jaar gaat hij op transport naar Auschwitz waar hij drie dagen later wordt vermoord. Lazarus Rosen is dan 79 jaar.

Verloren verwanten

De familie Rosen wordt zwaar getroffen. Twee van Lazarus’ zussen vinden de dood in Theresiënstadt. Zijn broer Joseph wordt in Auschwitz vermoord. Zijn halfzus Julie en zijn halfbroer Samson sterven in Theresienstadt. Van Lazarus’ kinderen vinden vier dochters de dood in een van de vernietigingskampen: Martha in Sobibor, Erna en Käthe in Auschwitz en Olga in Theresiënstadt. Zijn dochter Adele zou de oorlog overleefd hebben, en heeft Nederland vermoedelijk verlaten. Lazarus’ zoon Rudolf is in maart 1936 nog getuige bij het huwelijk van zijn zus Adele in Den Haag, maar vlucht dan op enig moment en emigreert naar Nieuw-Zeeland. Daar trouwt hij en krijgt dochter Sonja. Hoe het verder ging met de genoemde familie Blitz, Aäron, zijn vrouw en drie kinderen, lees je hier. 

Veel dank aan de familie voor de bijdragen aan deze familiegeschiedenis.