Lion Schulman

In de naziterreur speelt leeftijd geen rol. Ook hoogbejaarden worden zonder enig mededogen opgepakt en vermoord. Lion Schulman is bijna 92 jaar wanneer hij het leven laat in Auschwitz. Lion wordt op 27 maart 1851 in Hilversum geboren. Zijn vader is David Israël Schulman, geboren in 1823 te Amersfoort. Moeder heet Grietje Spier. Zij is afkomstig uit Zutphen.

In de huwelijksakte, gedateerd 25 juni 1845, lezen we dat vader David horlogemaker is. Andere documenten vermelden koopman en winkelier als beroep. Volgens weer een andere bron is Lions vader goud- en zilversmid. Moeder oefent  het beroep van ‘inlandsche kraamster’ uit, ofwel iemand die vergunning heeft handel te drijven en langs de deur te gaan. Lion groeit op in een kinderrijk gezin. Hij heeft elf broers en zussen die allen al voor de Tweede Wereldoorlog overlijden.

Goud en zilver

Aanvankelijk lijkt Lion voorbestemd om net als zijn vader goud- en zilversmid te worden. Wanneer hij in 1871 gekeurd wordt voor militaire dienst geeft hij als beroep op ‘koopman in goud en zilver’. Hij wordt uiteindelijk vrijgesteld wegens broederdienst. Overigens, Lions broer Jacob Schulman  heeft al in de jaren ’70 van de 19^e eeuw een goud- en zilverwinkel in de Langestraat in Amersfoort onder de naam D. Schulman & Zoon. Naar verluid is dat David Schulman, de vader van Lion.

Gewaardeerd schilder

Maar Lion heeft duidelijk andere aspiraties: hij wordt kunstschilder en uiteindelijk een kunstenaar van naam. Als hij negentien jaar oud is neemt hij les bij James (Jan) De Rijk (1802-1882) die in kunstkringen als schilder der romantiek bekend staat. Enkele jaren later krijgt Lion een koninklijke subsidie en kan hij, aldus een artikel van de Historische Kring Laren, les nemen bij de gerenommeerde Jan Koekkoek met wie hij ook naar Londen gaat. Lion zal zich in korte tijd tot een gewaardeerd schilder van romantische landschappen ontwikkelen. Hij exposeert regelmatig en zijn werk krijgt lovende recensies. Toch toont hij ook als portretschilder zijn talent. In het Joods Historisch Museum is een prachtig portret van Lion Schulman te vinden geschilderd door zijn zoon David. Daarnaast is hij actief als kunsthandelaar en begint hij een kunstzaak, eerst in Rotterdam op het Beursplein en later in Hilversum in de Kerkstraat. Enkele jaren later start hij een winkel in kunst en kunstbenodigdheden in Laren aan de Brink.

Het gezin Schulman

‘Hondenbrug’ in Hilversum door Lion Schulman, 1881, Collectie Hilversum

Als Lion 29 jaar is trouwt hij in 1880 met Anna Frank die dan 20 is. Zij is een dochter van Levie Frank, van beroep koopman, en Anna Klein. Het huwelijk wordt in Hilversum voltrokken. De vreugde van een eerste kind wordt tenietgedaan wanneer de baby dood geboren blijkt. Volgens de overlijdensakte, gedateerd 25 september 1880, is het kind van het mannelijk geslacht. Lion en zijn vrouw Anna wonen in die tijd in de Langestraat in Hilversum. Het jaar daarop wordt een zoon geboren en hij heet net als zijn grootvader David. David zal in de voetsporen van zijn vader treden en kunstschilder, respectievelijk kunsthandelaar worden. In de volgende jaren, nadat nog twee kinderen levenloos ter wereld komen, telt het gezin Schulman tenslotte vier kinderen: de al genoemde David, Louis, Margot en Johanna. Op 19 mei 1905 vieren Lion en zijn vrouw Anna, die volgens de advertentie in het Algemeen Handelsblad ook wel Naatje wordt genoemd, hun 25-jarig huwelijksfeest. In 1926, Lion is dan 74 jaar, overlijdt zijn vrouw op 65-jarige leeftijd. De overlijdensakte vermeldt als adres de Stationsstraat in Hilversum. Uit berichten in de lokale pers blijkt dat Lion desondanks actief blijft als kunstschilder en geregeld exposeert in Laren en Amersfoort.

Naar Amersfoort verhuisd

Rond zijn tachtigste wordt Lion door een beroerte getroffen. In die tijd is hij naar Amersfoort verhuisd en woont hij in de Koningin Wilhelminastraat 1. Op dit adres is een pension gevestigd dat gerund wordt door ene Martha Willing. Deze Martha is de zus van Willem Willing, de man waarmee Lions dochter Margot trouwt nadat haar echtgenoot overlijdt. Ook Willem Willings partner is al overleden. Lion laat zich ondanks zijn handicap ten gevolge van de beroerte niet uit het veld slaan en gaat door met schilderen. Een en ander lezen we op de website die aan Willem Willing is gewijd. Het zijn herinneringen van Willy Willing, een dochter van Willem uit zijn eerste huwelijk, en vormt een eerbetoon aan haar vader en de familie Schulman. Willy schrijft over Lion Schulman, die zij ook als haar grootvader beschouwt:

“Ik herinner hem als een lieve opa. Hij praatte rustig als ik hem wat vroeg en behandelde mij serieus, zo was hij het die mij als jong kind duidelijk maakte dat God in de hemel alles wist en zag. Als hij op zijn driepoot zat aan zijn schildersezel, zoals hij op de foto zit, dan legde hij uit wat hij deed. Ik mocht met hem mee als hij ging wandelen en hij vertelde over de bomen, het verschil tussen de ene en de andere boom en zo vele andere zaken in de natuur”.

Negentigste verjaardag

Ook haalt Willy herinneringen op aan de gedwongen evacuatie van de Amersfoortse bevolking in mei 1940 ten gevolge van de Duitse aanval op Nederland. Op 15 mei keren zij terug, niet wetend dat het onheil, vooral voor de Joodse inwoners, nog moet beginnen. Rond die tijd, de precieze datum is ons niet bekend, trekt Lion in bij zijn dochter Margot en haar man Willem Willing die op de Barchman Wuijtierslaan 22 in Amersfoort wonen. In 1941, terwijl de anti-Joodse terreur langzaam maar zeker vorm krijgt, viert Lion zijn negentigste verjaardag. Hij ontvangt de hele dag felicitaties en ook een bloemstuk van het Amersfoortsch Kunstenaarsgilde aan zijn adres. Gezien de dreiging die de Joodse bevolking boven het hoofd hangt, zal de stemming toch in mineur zijn.

Huize Glück

In 1942 moet Lion, net al de andere Joodse inwoners van Amersfoort, op last van de bezetter naar Amsterdam verhuizen. Volgens de al genoemde Willy  Willing is zijn gezondheid slecht en is hij bedlegerig. Op de kaart van de Joodse Raad staat dat hij enkele maanden op het adres Sarphatistraat 139 (door de bezetter omgedoopt in Muiderschans) woont. Mogelijk woont hij ook korte tijd in Huize Glück in de Sarphatistraat 103, een pension dat Maliva Glück bestiert. Op 6 februari 1943 wordt Lion Schulman in Kamp Westerbork geïnterneerd in barak 58. Tien dagen later, het is dan 16 februari, gaat hij op transport naar Auschwitz waar hij drie dagen later, op 19 februari 1943, wordt vergast.

Zoon David

Van Lions kinderen overleeft alleen zijn zoon David de oorlog. Hij woont in Laren en geniet grote bekendheid als kunstschilder. Lions dochter, de al genoemde Margot Schulman, wordt samen met haar man Willem Willing ook in Auschwitz vermoord, net als haar broer Louis en zus Johanna.