Louis Hammelburg

Louis Hammelburg

Louis Hammelburg wordt op 5 januari 1891 in Nijkerk geboren, in een groot gezin. Zijn ouders Hartog Hammelburg en Betje Engelsman krijgen 13 kinderen. Louis is het derde kind in het gezin. Over zijn vroegste jeugd en schooltijd is niets bekend, maar we weten wel dat het Nijkerk van die tijd, een bloeiende Joodse gemeenschap kent, die religieus, ondernemend en vooruitstrevend is. 

Na zijn schooltijd gaat Louis de handel in. Hij trouwt op 14 augustus 1913 met Bertha Vos uit Oberursel in Duitsland en krijgt samen met haar twee kinderen: Izak, in 1914, en Margot in 1917. Vanuit Nijkerk verhuist hij naar Amersfoort en drijft dan in de Nieuwstraat een ‘winkel van sinkel’ waar van alles te koop is, van volvette en kummelkaasjes, glas, speelgoed, huishoudelijke artikelen tot porselein. En, zoals meer tijdgenoten, handelt hij in boedels. De winkel wordt eind 1926 opgedoekt en een paar jaar later opent hij, op hetzelfde adres, het ‘Amersfoortsche Venduhuis’, met Hammelburg als venduhouder.

Kas voor kosjer eten

Louis Hammelburg is een betrokken lid van de mediene, de Joodse gemeenschap. In een ingezonden brief in het Nieuw Israelitisch Weekblad van 2 augustus 1935 raadt hij joodse militairen aan te gaan sparen voor de kosjere maaltijden. ‘Laat men voor deze militairen een vereniging stichten met een kas, waarvan zij zelf enige jaren voor hun diensttijd lid moeten zijn, tegen een niet te hoge contributie, opdat zij, zodra zij in dienst komen, aanspraak kunnen op de kas voor kosjer eten enz’.

Advertentie waarin ‘Groote uitverkoop’ aangekondigd wordt; Amersfoortsch Dagblad 14-08-1927

Via Amsterdam naar Westerbork

De oorlog die Nederland in mei 1940 toch verrast is het begin van het armageddon voor Louis en zijn familie. Vrijwel direct na de Duitse inval in mei 1940 krijgt iedereen uit zijn gezin te maken met de terreur van de bezetter, die verhevigt vanaf mei 1942. In de zomer beginnen de deportaties van de Joden naar doorgangskamp Westerbork, en uiteindelijk naar de vernietigingskampen. Louis en Bertha belanden via Amsterdam op 11 november 1942 in Westerbork. 

Palestinalijst

Tevergeefs vestigen ze hun hoop op vermelding op de zogenoemde Palestinalijst. Maar op Louis’ kaart van de Joodsche Raad staat aangetekend dat het ‘attest’ ‘zonder bewijzen’ is, en die zijn nodig voor een voorlopige vrijstelling van transport. Op 16 november worden Louis en zijn vrouw Bertha Vos gedeporteerd naar Auschwitz waar ze direct na aankomst op 19 november 1942 zijn vermoord. 

Dochter en zoon

Ook dochter Margot, haar man Benno Freimann en het 9 maanden oude kleinkind van Louis, Jechavel, zijn allemaal in Auschwitz vermoord. Alleen zijn zoon Izak is aan de gruwelijke vervolging ontkomen. Hij leeft na de oorlog verder in Israël als Yitzhak Tzuriel en sticht daar een gezin. Uit een dossier in het Nationaal Archief wordt duidelijk dat hij na de oorlog nog jarenlang heeft moeten wachten op de afwikkeling door het Nederlands Beheersinsituut van het eigendomsrecht van Nieuwstraat nummer 9.