Meta Eschwege-Oppenheimer

vlnr Meta, dochter Lilly, Simon Eschwege

Hier woonde Meta Eschwege–Oppenheimer, geboren op 7 januari 1882 in Bad Nauheim in Duitsland. Meta is, voor zover bekend, het enige kind van Herman (ook geschreven als Hermann) Oppenheimer en Amalia Stein. 

Herman Oppenheimer is vanaf 1881 religieus leraar, voorzanger en ritueel slachter in Bad Nauheim. Bad Nauheim is een plaats in de Duitse deelstaat Hessen. Sinds het midden van de 19^e eeuw groeit deze plaats uit tot een kuuroord van internationale allure. Talrijke joodse artsen en zakenmensen vestigen zich in Bad Nauheim. In de decennia voor de Eerste Wereldoorlog komen vele orthodoxe joden uit heel Europa naar Bad Nauheim om er te kuren. Vader Oppenheimer is naast zijn taken als voorzanger en religieus leraar, ook godsdienstleraar op de openbare middelbare school en lid van de gemeenteraad van Bad Nauheim. Herman Oppenheimer drukt op vele verschillende manieren zijn stempel op de gemeenschap.

Onder grote belangstelling

In 1927 overlijdt Meta’s moeder Amalia Oppenheimer – Stein. In het tijdschrift “Der Israelit” van 21 juli 1927 staat een artikel over de begrafenis: “Bad Nauheim, 12 juli 1927. De lieve echtgenote van leraar Oppenheimer wordt na een ziekbed van slechts enkele dagen onder grote belangstelling van de lokale bevolking en vele kuurgasten begraven.” In 1929 legt Herman Oppenheimer zijn taken neer. Hij heeft dan een halve eeuw gediend.

Huwelijk

Als Meta 29 jaar is, treedt zij met Simon Eschwege in het huwelijk. Simon is geboren op 11 augustus 1879 in Kleinsteinach. Het huwelijk tussen Meta en Simon wordt op 13 februari 1911 voltrokken in Bad Nauheim, de geboorteplaats van Meta. Meta en Simon krijgen één dochter, Lilli. Zij komt  op 31 december 1911 in Saarlouis ter wereld. In zijn werkzame leven is Simon leraar joodse religie en cantor. Tevens is hij een lid van de vrijwillige brandweer in Saarlouis. Voor de brandweerkazerne op de Titzstrasse ligt een herdenkingssteen ter nagedachtenis aan Simon Eschwege. 

Verhuizing naar Frankfurt

Meta woont met Simon in Frankfurt. In augustus 1927 verhuizen zij echter terug naar Bad Nauheim, naar Schnurstrasse 11. Wellicht heeft de dood van Meta’s moeder hier iets mee te maken. In september 1928 keren zij weer terug naar Frankfurt. Begin jaren ‘30 woont het gezin Eschwege op Sophienstrasse 126 in Bockenheim, nu een stadsdeel van Frankfurt. Het laatste adres in Frankfurt, voordat Meta en Simon naar Nederland vluchten, is Jügelstrasse 13. 

Kleindochters in Amersfoort

Ergens aan het begin van de jaren ’30 bezoekt Lilli, de dochter van Meta en Simon, vrienden van haar ouders in Nederland. Daar ontmoet Lilli haar aanstaande echtgenoot Hartog Peper. Later zal nog blijken dat Hartog een belangrijke rol gaat spelen in het leven van Meta en Simon. Lilli treedt op 16 januari 1935 in het huwelijk met Hartog. Vanaf 16 mei 1933 staat zij geregistreerd in Amersfoort en nu is zij officieel Nederlandse. Lilli en Hartog betrekken een huis aan Barchman Wuytierslaan 16 in Amersfoort. De eerste kleindochter Maud wordt geboren in januari 1936. Meta krijgt nog een kleindochter, Rita wordt geboren in februari 1938.

Driemaal opgepakt

In januari 1939 ontvluchten Meta en haar man Simon, met de hulp van hun schoonzoon Hartog Peper, Duitsland. Hartog reist na de Kristallnacht in november 1938 vanuit Nederland naar Frankfurt om terug te komen met Meta en Simon. Simon is dan al driemaal door de nazi’s opgepakt, maar door een onverklaarbaar geluk ook steeds weer vrijgelaten. Duitsland is te gevaarlijk om langer te blijven.

Actief in vluchtelingenwerk

Eenmaal in Nederland trekken Meta en Simon in bij Lilli en Hartog. Eerst op de Barchman Wuytierslaan en vanaf augustus 1940 op Celsiusstraat 35. In 1942 voegt zich nog een bewoner bij hen op de Celsiusstraat, namelijk dienstbode Céline Kanteman – Seijffers. Ondanks de moeilijke omstandigheden die de oorlog ongetwijfeld met zich meebrengt, is Simon in Nederland actief in het verenigingsleven. Hij is koorleider van gemengd koor ‘Nut en Genoegen’, dat Joodse liederen ten gehoor brengt. Ook speelt Simon een belangrijke rol bij de opvang van jonge Duitse vluchtelingen in het Bondshuis van de Nederlandse ProtestantenBond Soesterberg. Simon geeft de vluchtelingen les in godsdienstleer en Nieuw-Hebreewsch en gaat hen voor in de sjoeldiensten. De waardering vanuit de Protestantste gemeenschap is groot. 

Geen onderduikadres

In september 1942, wanneer talloze anti-Joodse maatregelen als verordening uitgevaardigd worden, registreren Meta en Simon zich gedwongen in Amsterdam aan Waterlooplein 110-III. Lilli en Hartog duiken al in juli 1942 onder, evenals hun kinderen, en overleven de oorlog. Voor Meta en Simon is geen onderduikadres. Op 30 april 1943 vindt het transport van Meta en Simon naar kamp Westerbork plaats. Vier dagen later, op 4 mei 1943, worden Meta en Simon met transport 10 gedeporteerd naar kamp Sobibor in Polen, waar zij beiden op 7 mei 1943 vermoord worden. Meta is dan slechts 61 jaar. Simon is 63 jaar.