Oude Soesterweg 28
hier woonde
WERNER LEWIN
vermoord in Auschwitz
op 1942-09-30

Werner Lewin wordt op 18 januari 1913 geboren in Berlijn. Hij groeit op in ‘de gouden jaren van Berlijn’. Vanaf 1924 maakt de Duitse hoofdstad een ongekende culturele bloei door. Muziek, dans, satire en maatschappijkritiek, het kon allemaal in het kosmopolitische Berlijn van die tijd. Werner en zijn broer Heinz groeien op in dit vrije culturele klimaat en krijgen van hun ouders Dora Michalowitz en Hermann Lewin een opvoeding tot ‘gebildete Menschen’. Ze kiezen allebei voor een leven als musicus. Werner wordt pianist, hij geeft pianoles en leeft van optredens in cafébars in zijn geboortestad.

Café Berlin in Amsterdam

Advertentie Telegraaf 1931. Café Berlin was open tot ca. 1938.

Maar de gouden jaren van Weimar (1919-1933) houden geen stand als in 1929 een heftige economische crisis uitbreekt, die vier jaar later uitloopt op de machtsovername door Adolf Hitler. Hitler gebruikt zijn aanstelling op 30 januari 1933 om zijn eigen plannen uit te voeren. Binnen één jaar vormt zijn nazipartij het land om tot een totalitaire staat. Voor de Joden in Duitsland is de boycot van Joodse winkeliers op 1 april 1933 de eerste in een lange reeks antisemitische maatregelen. Werner besluit naar Nederland te vertrekken. Op 18 november 1933 laat hij zich inschrijven in het Amsterdamse bevolkingsregister. Hier pakt hij zijn leven als musicus weer op en hij slaagt er in een engagement te krijgen als live pianist bij Café Berlin op Damrak 41.

Vluchtelingenbestaan

Vier jaar later, in 1937,  vertrekt Werner, eerst naar Nederland en later naar Bolzano. Twee jaar later moet hij Italië vanwege zijn nationaliteit alweer verlaten. Hij gaat opnieuw naar Nederland en probeert zijn muzikale leven weer op te pakken. In Amersfoort komt hij in contact met het muzikale gezin Poptie. De vele adressen waar hij achtereenvolgens woont in Amsterdam, in Zandvoort, in Amersfoort, weerspiegelen een onrustig vluchtelingenbestaan.

Vluchten via de ‘El Salvador actie’

Salvadoran citizenship certificate. Bron: www.ushmm.org

Wanhopig geworden proberen Werner en zijn familie via de ‘El Salvador actie’ Europa te ontvluchten. Tijdens de oorlog verstrekt het kleinste land van Midden-Amerika aan vervolgde Europese Joden  zogenaamde ‘Certificaten van Salvadoraans burgerschap’ die bescherming bieden tegen arrestatie en deportatie. De familie slaagt erin deze certificaten te bemachtigen, alleen voor Werner komen de documenten in 1943 te laat. Hij wordt in Amersfoort gezocht bij de muzikale familie de Man op het adres Lorentzstraat 51 in Amersfoort. Hij bezit dan bijna niets meer: ‘nur Kleider, Wasche, Schuhe u.s.w., und wohnte möbiliert’, staat er op de Möbel-Aktion Karte.

Choepa voor vertrek

Werner en zijn 22-jarige vriendin Betje Härtz uit Naarden krijgen een oproep voor Westerbork. Een dag voor vertrek staan ze onder de choepa thuis bij de bruid, Albert Hahnstraat 22 in Amersfoort. Op 21 augustus 1942 gaan ze met transportnummer 12 naar Auschwitz. Werner en Betje worden er op 30 september 1942 vermoord.

Van de Lewin familie heeft alleen Heinz en zijn gezin de oorlog overleefd, dankzij de valse Salvadoraanse identiteitspapieren. In het Amersfoortse adresboek van 1947 staat hij nog steeds vermeld op adres ’t Stort Zuid 65.