Muurhuizen 2
hier woonde
SARA KLEIN-ROSENBOOM
vermoord in Sobibor
op 1943-04-23

Sara Rosenboom komt op 8 mei 1875 in Zevenaar ter wereld. Haar ouders zijn Jacob Rosenboom en Rachelina Minco. Sara’s vader is koopman en komt ook uit Zevenaar. Haar moeder is in Huissen geboren, niet ver van Zevenaar. Sara is de middelste in een gezin van elf kinderen: vijf jongens en zes meisjes. Tragisch genoeg sterven vijf van hen al kort na de geboorte.

In 1898, als Sara 23 jaar is, trouwt ze met Joseph Klein uit Amersfoort. Joseph is dan 35 jaar en koopman van beroep. Het huwelijk wordt in Zevenaar voltrokken. In de huwelijksakte lezen we dat Joseph aan ‘(…) zijn verplichtingen ten aanzien van de nationale militie heeft voldaan.’ Direct na hun huwelijk wonen Sara en haar man in Amersfoort. Het adres is Korte Gracht Wijk B nummer 49, vlak bij het adres waar Joseph Klein tot aan zijn huwelijk woont aan de Oude Vischmarkt, het adres waar ook zijn ouders wonen. Sara brengt zes kinderen ter wereld: vijf jongens en een meisje. Hun eerste kind wordt in 1899 geboren. Het is een zoon en hij heet Abraham. Haar laatste kind, volgens de akte van het mannelijk geslacht, wordt in 1907 levenloos geboren.

Boeken, platen en vreemde postzegels

Sara en haar echtgenoot verhuizen geregeld binnen het oude centrum van Amersfoort, waarschijnlijk in verband met de handel die zij drijven en de opslag van goederen. Uit de vele advertenties in de lokale pers blijkt dat de firma Klein zich toelegt op de in- en verkoop van boeken, platenen zelfs vreemde postzegels, maar ook kleding en meubels. Tussen 1904 en 1907 wonen Sara en haar gezin in een pand aan de Langegracht 31 tot het huis onbewoonbaar verklaard wordt. Dan verhuist zij, samen met haar gezin, naar de Krankeledenstraat. In 1914 betrekt zij ten slotte het huis in de Muurhuizen 2, natuurlijk met man en kinderen. In de advertenties lezen we dat de firma Klein ook verschillende magazijnen beheert in de Scherbierstraat, de straat waar Sara’s zoon Salomon na zijn huwelijk gaat wonen. Duidelijk is dat Sara’s zonen ook actief zijn in de zaak. Vanaf 1917 wordt de firma aanbevolen onder de naam J. Klein en Zonen.

Winkelierster

Advertentie boekhandel van moeder Klein in Muurhuizen 2

Advertentie uit Amersfoortsch Dagblad, 29 januari 1942

In 1926 overlijdt Sara’s echtgenoot Joseph op de leeftijd van 65 jaar. Haar zoons zetten de zaak voort, nu onder de naam Gebroeders Klein. Naar we aannemen is Sara zelf ook betrokken in het bedrijf. Dat blijkt in ieder geval uit verschillende aanbiedingen in kranten waarin Sara mededeelt dat men ‘(…)  voor boeken groot en klein bij de weduwe Klein moet zijn’. En wanneer haar zoons in het huwelijk treden staat in de huwelijksakte vermeld: ‘(…) zoon van Sara Rosenboom, van beroep winkelierster’.

Sicherheitsdienst

Ook wanneer het oorlog wordt gaat Sara, daarbij ondersteund door haar zoons, door met de in- en verkoop van boeken, meubelen en antiek. Nog in februari 1942 prijst zij haar waar aan in advertenties. Sara heeft dan al afscheid moeten nemen van haar zoon Simon die in de illegaliteit actief is. Op 10 maart 1941 wordt hij gearresteerd en overgebracht naar de kantoren van de Sicherheitsdienst in Den Haag. Een dag later krijgt de politie in Amersfoort te horen dat Simon zichzelf door verhanging van het leven heeft beroofd. Het feit dat zijn lichaam onmiddellijk wordt gecremeerd doet twijfelen aan de genoemde doodsoorzaak.

Gedwongen

In 1942 wordt Sara, zoals vele andere Joodse inwoners van Amersfoort, gedwongen naar Amsterdam te verhuizen. Ze woont vanaf 19 september korte tijd op de Nieuwe Herengracht 173. Vervolgens trekt zij in september in op het adres Krammerstraat 6. Op 13 april 1943 wordt Sara naar Westerbork afgevoerd. Op 20 april volgt het transport naar Sobibor waar zij drie dagen later wordt vermoord. Sara is dan 67 jaar.

Sara’s kinderen

In 1945, twee weken voor de bevrijding, komt Sara’s zoon Salomon om het leven. Van Sara’s kinderen overleeft alleen haar dochter Johanna Lina (Naatje) de oorlog. Haar zonen Abraham en Jacob zijn vermoord in Auschwitz.